اقسام فعل ماضی در فارسی و معادل ان در عربی

 اقسام فعل ماضی

ماضی ساده                      ماضی نقلی ...

 ۱-ماضی ساده (مطلق) 2- ماضی نقلی   3- ماضی بعید    4 – ماضی استمراری   5- ماضی التزامی  6- ماضی ملموس ( ناتمام )

    ماضی ساده : یعنی بیان وقوع فعل در زمان گذشته به طور مطلق بدون هیچ محدویتی از جهت دوری و نزدیکی زمان یا تکرار و ملازمت آن به مفهوم هایی چون تردید و آرزو

* روش ساخت ماضی ساده  در زبان فارسی: بن ماضی + شناسه:

                                                  گفتم – گفتی – گفت – گفتیم – گفتید- گفتند

*  روش ساخت ماضی ساده در زبان عربی : ریشه ی فعل + ضمایر متصل فاعلی :

                                                                           خَرَجْتَ – خَرَجْتُم – خَرَجْنا

*ماضی ساده منفی        

  ۱-  (( ما)) نفی + ماضی ساده مثبت :    ما ذَهَبَ:    نرفت

  ۲-(( لم )) + فعل مضارع مجزوم :   لم یَذَهَبْ :  نرفت

ماضی نقلی : فعلی است که در زمان گذشته آغاز شده اما اثرش تا زمان حال باقی است

* روش ساخت ماضی نقلی در زبان فارسی :

 صفت مفعولی + شناسه : رفته ام – رفته ای – رفته است – رفته  ایم – رفته اید – رفته اند

* روش ساخت ماضی نقلی در زبان عربی :

قد + ماضی ساده : قد ذهبتُ : رفته ام – قد ذَهَبتَ : رفته ای – قد ذَ هَبَ : رفته است 

نکته : لازم  به ذکر است که حرف قد پیش از فعل ماضی همیشه معادل ماضی نقلی فارسی نیست  گاه نشانه تاکید فعل و در مواردی نیز (( قد)) بر معنای خاصی دلالت نمی کند :                          قَدَ ذَهَبَ :  ( حتماًَ ، قطعاً ................ رفت )

ماضی نقلی منفی

1-   لمّا + فعل مضارع مجزوم =            لمّا یَذهَبْ :        نرفته است ( هنوز نرفته است )

2-    لم+ فعل مضارع مجزوم (گاهی ):   لم یَذهَبْ :         نرفته است

3-   لم + فعل مضارع مجزوم + بَعدُ =    لم یَذهَبْ بعدُ :    هنوز نرفته است

توضیح  : ماضی نقلی منفی در عربی معمولاً  با آوردن  (( لمّا)) ی جازمه بر سر فعل مضارع بنا  می شود که تر جمه آن در فارسی همراه با کلمه (( هنوز )) می آید.

نکته۱:(( لمّا یَکتب الدرس)) = هنوز درس را ننوشته است . گاهی نیز ماضی نقلی در عربی با آوردن  (( لم)) بر سر فعل مضارع بنا می شود . یعنی (( لم + مضارع مجزوم )) دو ترجمه دارد : یکی بصورت ماضی نقلی منفی  و دیگر ی به صورت ماضی ساده منفی (( لم یَکتُب الدرس )) درس را ننوشته است – درس را ننوشت .

نکته2 : حرف (( لمّا)) بر سر فعل مضارع به صورت ((هنوز نه)) ترجمه می شود .

 نکته3: حرف لم معنی(( نه)) می دهد

نکته ۴: هر گاه لمّا بر سر فعل ماضی بیاید معنی (( هنگامی که ، زمانی که ، موقعی که )) می دهد که در این صورت اسم زمان است و حرف جزم فعل مضارع نیست – اما اگر لمّا بر سر فعل مضارع بیاید ، حرف جزم فعل مضارع است .

  ماضی بعید (دور) : بیانگر فعلی است که در گذشته دور اتفاق افتاده است .

*روش ساخت ماضی بعید در زبان فارسی : صفت مفعولی + ماضی ساده (بودن) + شناسه : نوشته بودم – نوشته بودی – نوشته بود          نوشته بودیم – نوشته بودید – نوشته بودند

*  روش ساخت ماضی بعید در زبان عربی : کان + قد + فعل ماضی هم صیغه :    

  کنتُ قد ذهَبتُ : رفته بودم           کنتَ قد ذهَبتَ : رفته بودی    کان قد ذهَبَ : رفته بود .

نکته :   در ماضی بعید آوردن (( قد )) الزامی نیست : کان ذَهَبَ : رفته بود.

نکته:  برای منفی کردن ماضی بعید از 2 روش بهر ه می جوییم .    

1-   (( ما)) + کان+ فعل ماضی هم صیغه :      ما کان قد ذَهَبَ :    نرفته بود

2-لم+ مضارع مجزوم کان + قد + فعل ماضی هم صیغه :   لم یکن قد ذَهَبَ:  نرفته بود

 ماضی استمراری : بیانگر  فعلی است که در گذشته به تکرار و استمرار صورت گرفته باشد

* روش  ساخت ماضی استمراری در زبان فارسی :  می ( همی ) + ماضی ساده :      می رفتم  می رفتی می رفت     می رفتیم می رفتید می رفتند

*   روش ساخت ماضی استمراری در زبان عربی : فعل کمکی کان + فعل مضارع هم صیغه : کنت ُ أذهَبُ : می رفتم               کُنتَ تذهَبُ : می رفتی

نکته : ماضی استمراری را چگونه منفی کنیم ؟

1- (( ما )) + ماضی کان + فعل مضارع هم صیغه = ما کنتُ اَ ذهَبُ = نمی رفتم

2- کان + لا+ مضارع = کنت ُ لا أذهَبُ:  نمی رفتم

3-لم + مضارع مجزوم + فعل مضارع هم صیغه :  لم أکُن أذهَبُ : نمی رفتم

ماضی التزامی : برای بیان وقوع فعل در زمان گذشته با شک و تردید و آرزو و دریغ ... بکار می رود .

* روش ساخت ماضی التزامی در زبان فارسی : صفت مفعولی + مضارع ساده (( باشیدن)+ شناسه : خورده باشم ، خورده باشی – خورده باشد ....

*روش ساخت ماضی التزامی در زبان عربی : 1- اِنْ (لَیْتَ- لَعلَّ) اَردتُ اَن:       مِن الممکن اَن ...+ مضارع کان + قد + قعل ماضی هم صیغه :  إنْ تکونوا قد ذهبتم = اگر رفته باشید

لعلَّه یکونُ قد اِشْتَری : شاید خریده باشد

لیتهم یکو نونَ قد علموا : شاید دانسته باشند

أردتُ أن أکونَ قد طَرَقتُ الباب َ: خواستم  در را زده باشم

مِنَ الممکنِ  أن تکونَ قد إنتشرت : ممکن است منتشر شده باشد .

2-  لَعَلَّ قد + ماضی : لَعَلَّ قد کتبتُم : شاید نوشته باشید .

ماضی ملموس ( نا تمام ): فعلی است که دلالت بر انجام کاری دارد که مقارن با آن کاری دیگری نیز اتفاق می افتد .

* روش ساخت ماضی  ملموس در زبان فارسی : ماضی ساده (( داشتن )) + ماضی  استمراری : داشتم می رفتم – داشتی می رفتی – داشت می رفت و...

* روش ساخت ماضی ملموس در زبان عربی : بینما یا فیما بر سر ماضی استمراری :

بینما کنتُ أذهبُ / فیما کنتُ أذهبُ = در حالی که داشتم می رفتم .

اقسام فعل مضارع در عربی و معادلهای آن در فارسی

1-  مضارع مرفوع : داشتن یکی از حروف مضارع (أ-ت-ی –ن) در اول فعل و مرفوع بودن آخر فعل یعنی ضمه –ُ داشتن یا نون (نِ- نَ) داشتن در آخر فعل ، فعل مضارع مرفوع را تشکیل می دهد  که در زبان فارسی به صورت مضارع اخباری ترجمه می شود .

نتیجه: مضارع مرفوع در عربی = مضارع اخباری در فارسی = أذهبُ : می روم  یَذهبونَ : می روند.

*مضارع  اخباری : فعلی است که وقوع آن در زمان حال قطعی است .

* روش ساخت مضارع اخباری در زبان فارسی : می + بن مضارع + شناسه :

می نویسم – می نویسی – می نویسد – می نویسیم – می نویسید – می نویسند

* مضارع مرفوع را چگونه منفی کنیم ؟ مضارع مرفوع را بواسطه ((لا)) نافیة و گاهی بواسطه ((ما)) ی نافیه منفی می کنیم که به آن مضارع  منفی می گوییم و معادل مضارع اخباری منفی در فارسی ترجمه می کنیم .

*   مضارع منفی = مضارع اخباری منفی = لا یَذهَبُ = نمی رود     ما یذهبُ= نمی رود

توجه : لای نافیه مخصوص منفی کردن  فعل مضارع و ما ی نافیه مخصوص منفی کردن فعل ماضی است اما گاهی (( ما)) ی نافیه بر سر فعل مضارع می آید و آن را منفی می کند .

2-   مضارع مستقْبل یا آینده : بر انجام عملی در آینده دلالت دارد .

* روش ساخت مضارع مُستقبل در زبان فارسی : فعل کمکی خواه + شناسه + فعل ماضی مورد نظر : خواهم رفت  - خواهی رفت – خواهد رفت – خواهیم رفت – خواهید رفت – خواهند رفت

*روش ساخت مضارع مستقبل مثبت در زبان عربی : سَ یا سوفَ + فعل مضارع مرفوع = سَیذهَبُ = خواهد رفت ( بزودی خواهد رفت  )    سوفَ یَذهَبُ = خواهد رفت (بزودی خواهد رفت ) – سوف ینجحُ علیٌّ فی الامتحان : علی در امتحان قبول خواهد شد

نکته : سوف برای آینده دور به کار می رود اما (( سَ) برای آینده نزدیک به کار می رود  . لذا در ترجمه سَوفَ از لفظ ((بزودی)) استفاده نمی کنیم

نکته: جواب شرط به صورت مضارع اخباری یا مضارع  مُستقبل ترجمه می شود : اِن تنصروا للهَ ینصرْکم : اگر خدا را یاری کنید او شمارا یاری خواهد کرد  (یاری می کند )

نکته : استفاده از قیودی چون (( غداً – الاسبوع المُقبل،العام المُقبل و...) همراه فعل مضارع  به جمله معنای مُستقبل می بخشد :  یذهبُ  علیٌّ  غداً :   علی  فردا  خواهد  رفت

*  روش ساخت مضارع مستقبل منفی در زبان عربی : لن + فعل مضارع منصوب = لَن یذهَبَ : هرگز نخواهد رفت

*لن یدخلوا فی الجنّة        =         (( هر گز )) به بهشت داخل نخواهند شد

لن تنجحوا فی الا متحان =          (( هرگز)) در امتحان موفق نخواهید شد

 توجه: معنی لَنْ ((هرگز نه))  می باشد .

3- مضارع التزامی : بر وقوع فعلی همراه با شک و تردید و تمنا و لزوم ........ دلالت می کند اما وقوع آن مانند مضارع اخباری حتمی نیست.

موارد مضارع التزامی ( مثبت)

1-   حروف نصب ( اَن- کَی( لِکَی) – حتَّی – لـ ِ + مضارع منصوب به صورت مضارع التزامی مثبت ترجمه می شود : اَن تذهَبَ : تا اینکه بروی

2-    قد + مضارع مرفوع = قد أذهبُ : شاید بروم            قد تَذهَبُ : شاید بروی

3-   لام امر ((لـِ)) + مضارع      غائب و متکلم:    لِیَذهبْ = باید برود      لأذهَبْ = باید بروم

4-   فعل شرط معادل مضارع التزامی ترجمه می شود ( اگر چه ماضی باشد )

 اِنْ تَدرسْ تنجَح ْ :  اگر درس بخوانی  قبول می شوی

5-   فعل مضارع در جواب طلب معادل مضارع التزامی مثبت ترجمه می شود : لا تتکاسَلْ تَفزْ : تنبلی مکن تا  رستگار بشوی.

نکته 1:   حرف ناصبه (( لَن)) همراه فعل مضارع ،معنای فعل مضارع را به مُستقبل منفی  تبدیل می کند بر عکس دیگر حروف ناصبه که معنی مثبت دارند -  لنَ یتکاسَلَ : هرگز تنبلی نخواهد کرد.

نکته 2: در ترجمه لام امر (( لـِ)) همراه با شش صیغه غائب و دو صیغه متکلم از لفظ  (( باید )) استفاده می شود . مانند : لِیَکَتُبْ  : باید بنویسد . 

·  مضارع التزامی منفی : ترکیب ((لا)) ی ناهیه با شش صیغه  مضارع غائب و دو صیغه متکلِّم در ترجمه معادل مضارع التزامی منفی خواهد بود : لا یَکذبْ: دروغ نگوید (نباید دروغ بگوید )

·  مضارع مستمر (ملموس) : تداوم عملی را در زمان حال بیان می کند .

· روش ساخت مضارع  مستمر  در زبان فارسی : ( فعل دارم + مضارع اخباری )    دارم می روم – داری می روی – دارد می رود

·   روش ساخت مضارع مستمر(ملموس)  در زبان عربی :

1-   لـَ + فعل مضارع = لَأذهبُ = دارم می روم – لَیستَمعونَ: دارند گوش می دهند

2-    فعل مضارع (( کان)) قبل از مضارع مرفوع = یکونُ محمدٌ یَکتبُ = محمد دارد می نویسد

                     أکونُ أذهبُ= دارم می روم         تکونُ تذهبُ =  داری می روی  

امر منفی : تر کیب (( لای )) ی ناهیه همراه با شش صیغه مضارع مخاطب در ترجمه فارسی معادل امر منفی خواهد بود :   

لاتکذب ْ= دروغ نگو        -       لا تقربا هذه الشجرة  = به این درخت نزدیک نشوید .

              امر منفی                                                                             امر منفی